Lumen

Het fotometrisch begrip lichtstroom geeft de hoeveelheid licht aan die een lichtbron per seconde levert. Het maakt daarbij even niet uit in welke richting, alles wordt bij elkaar genomen. Deze hoeveelheid wordt gekoppeld aan de kleurgevoeligheid van het menselijk oog. Het is oog is namelijk niet voor elke kleur even gevoelig. En wit licht bestaat uit de kleuren van de regenboog.

Dat laatste is aan te tonen, door een lichtbundel te laten vallen in een driehoekig stuk helder glas of kunststof. De figuur hierboven geeft het resultaat schematisch weer. Het werkt ook andersom. Als de rode, groene en blauwe tinten gelijkelijk met elkaar vermengd worden ontstaat wit licht. Is er iets meer van het rode aanwezig, dan spreekt men warmwit licht en is het blauwe iets meer vertegenwoordigd, dan spreek men van koelwit licht. Maar, zoals gezegd, het menselijk oog ziet die kleuren niet allemaal als even helder, ook al zouden ze qua energie-inhoud dezelfde waarde hebben. De wetenschap heeft uitgezocht hoe groot die verschillen zijn en daaruit is de ooggevoeligheidscurve ontstaan.

Ooggevoeligheidscurve

Hierboven staat die curve weergegeven. Op de verticale as staat de gevoeligheid van het oog en op de horizontale as de kleuren. Kijkend naar de die curve dan wordt duidelijk dat het oog in het grensgebied tussen groen en geel de hoogste gevoeligheid heeft. Dat geldt voor overdag. In de nacht blijkt het anders te zijn en verschuift de maximale gevoeligheid naar het blauw-groene gebied.

Als nu het licht van de lamp ontleed wordt in zijn kleuren en we die koppelen aan de gevoeligheid van het oog, dan vinden we een betrouwbare maat voor de hoeveelheid licht; de lichtstroom. Deze eenheid wordt uitgedrukt in lumen en wordt voorgesteld met behulp van het symbool Φ (phi). Enkele typische voorbeelden:

  • De goede oude matte gloeilamp van 60W levert gewoonlijk Φ= 630 lumen
  • Een spaarlamp van bijvoorbeeld 23W levert doorgaans Φ= 1.500 lumen
  • Een led lamp van 14W levert thans (2013) Φ= 1.055 lumen
  • Enz., enz.

De eenheid van lichtstroom noemen we lumen, en de lichtstroom is de maat voor de hoeveelheid licht in een lichtbundel. De lichtstroom hangt o.a. af van het vermogen van de lichtbron. Bijvoorbeeld een gloeilamp van 100W, deze geeft een lichtstroom af van ongeveer 1200 lumen. Met het gemiddelde aantal lumen per Watt berekenen we het rendement van de lichtbron. Hieronder vindt u het rendement van verschillende typen lichtbronnen:

Traditionele gloeilamp: 9-15 lumen/watt

Halogeenlamp: 10-25 lumen/watt

Eco-halogeenlamp: 13-32 lumen/watt

Spaarlamp: 40-70 lumen/watt

Led lamp: 10-30 lumen/watt

Geintegreerde led lamp: 45 lumen/watt